ซิฟิลิส ภัยเงียบจากเพศสัมพันธ์ที่ป้องกันและรักษาได้

ระยะของโรคซิฟิลิสและอาการที่ปรากฏ

มีลักษณะการดำเนินของโรคเป็นระยะๆ ซึ่งแต่ละระยะจะมีอาการที่แตกต่างกันไป หากไม่ได้รับการรักษาในระยะแรกๆ โรคจะดำเนินเข้าสู่ระยะที่รุนแรงขึ้น

ซิฟิลิสระยะที่ 1 (Primary Syphilis)

◼︎ อาการ : ประมาณ 10-90 วัน (โดยเฉลี่ย 3 สัปดาห์) หลังได้รับเชื้อ จะปรากฏ "แผลริมแข็ง" (Chancre) ซึ่งเป็นแผลขนาดเล็ก รูปกลมหรือรี ขอบยกนูน พื้นแผลสะอาด ไม่เจ็บ และมักจะเป็นแผลเดียว

◼︎ ตำแหน่ง : พบได้บ่อยที่อวัยวะเพศ (องคชาต ช่องคลอด ปากมดลูก) ทวารหนัก หรือปาก

◼︎ ข้อสังเกต : แผลจะหายไปเองภายใน 3-6 สัปดาห์ แม้ไม่ได้รับการรักษา แต่เชื้อยังคงอยู่ในร่างกายและโรคจะดำเนินต่อไป หากไม่ได้รับการรักษาด้วยยา

ซิฟิลิสระยะที่ 2 (Secondary Syphilis)

◼︎ อาการ : ประมาณ 2-10 สัปดาห์หลังจากแผลริมแข็งหายไป อาจมีอาการหลายอย่างเกิดขึ้นพร้อมกันหรือแยกกัน

◼︎ ผื่น : มักเป็นผื่นแดงหรือน้ำตาลแดง ขนาดเล็ก ไม่คัน อาจปรากฏทั่วร่างกาย รวมถึงฝ่ามือและฝ่าเท้า ซึ่งเป็นลักษณะเด่นของซิฟิลิสระยะที่ 2

◼︎ หูดแบน (Condyloma Lata) : เป็นก้อนนูนแบน สีเทาหรือขาวอมชมพู พบได้ในบริเวณที่อับชื้น เช่น อวัยวะเพศ ทวารหนัก หรือซอกขาหนีบ มีเชื้ออยู่มากและติดต่อได้ง่าย

◼︎ อาการอื่นๆ : ไข้ ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ ต่อมน้ำเหลืองโต เจ็บคอ ผมร่วงเป็นหย่อมๆ แผลในปาก หรือน้ำหนักลด

◼︎ ข้อสังเกต : อาการเหล่านี้จะหายไปเองภายใน 2-6 สัปดาห์ (หรือนานกว่านั้น) แม้ไม่ได้รับการรักษา แต่เชื้อยังคงอยู่ในร่างกาย และโรคจะเข้าสู่ระยะแฝง

ซิฟิลิสระยะแฝง (Latent Syphilis)

◼︎ อาการ : เป็นระยะที่ไม่มีอาการปรากฏให้เห็นเลย แต่อาจตรวจพบเชื้อได้จากการตรวจเลือด

แบ่งเป็น : ระยะแฝงต้น (Early Latent) ไม่เกิน 1 ปีหลังติดเชื้อ และระยะแฝงปลาย (Late Latent) นานกว่า 1 ปี

◼︎ ความสำคัญ : ในระยะนี้ ผู้ป่วยยังสามารถแพร่เชื้อได้ โดยเฉพาะในระยะแฝงต้น และเชื้อสามารถแพร่จากแม่สู่ลูกได้ ผู้ป่วยส่วนใหญ่มักถูกวินิจฉัยในระยะนี้จากการตรวจเลือดเพื่อการบริจาคโลหิต การตรวจสุขภาพก่อนแต่งงาน หรือการตรวจคัดกรองในหญิงตั้งครรภ์

ซิฟิลิสระยะที่ 3 (Tertiary Syphilis)

◼︎ อาการ : หากไม่ได้รับการรักษา โรคจะดำเนินเข้าสู่ระยะสุดท้าย ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้หลายปีหรือหลายสิบปีหลังติดเชื้อ และมีผลกระทบต่ออวัยวะสำคัญทั่วร่างกาย

◼︎ ซิฟิลิสระบบประสาท (Neurosyphilis) : เชื้อเข้าสู่สมองและไขสันหลัง ทำให้เกิดอาการทางระบบประสาท เช่น อัมพาต ปวดศีรษะรุนแรง ตาพร่ามัว การได้ยินผิดปกติ ปัญหาความจำ บุคลิกภาพเปลี่ยนไป หรือสมองเสื่อม

◼︎ ซิฟิลิสหลอดเลือดและหัวใจ (Cardiovascular Syphilis) : เชื้อทำลายหลอดเลือดแดงใหญ่ ทำให้เกิดภาวะหลอดเลือดแดงโป่งพอง หรือลิ้นหัวใจทำงานผิดปกติ นำไปสู่ภาวะหัวใจล้มเหลว

◼︎ กัมม่า (Gummas) : เป็นก้อนเนื้อขนาดใหญ่ อาจพบได้ที่ผิวหนัง กระดูก หรืออวัยวะภายใน ซึ่งเกิดจากการอักเสบเรื้อรัง

การวินิจฉัยโรคซิฟิลิส

การวินิจฉัยซิฟิลิสทำได้โดย

1. การตรวจเลือด : เป็นวิธีที่นิยมที่สุดและแม่นยำ โดยแบ่งเป็น 2 ประเภทหลักคือ

• ▶︎ การตรวจคัดกรอง (Nontreponemal tests): เช่น VDRL (Venereal Disease Research Laboratory) หรือ RPR (Rapid Plasma Reagin) ใช้เพื่อคัดกรองเบื้องต้น หากผลบวกจะต้องตรวจยืนยัน
• ▶︎ การตรวจยืนยัน (Treponemal tests): เช่น TPHA (Treponema Pallidum Hemagglutination Assay) หรือ FTA-ABS (Fluorescent Treponemal Antibody Absorption) ใช้เพื่อยืนยันการติดเชื้อ

2. การตรวจหาเชื้อโดยตรง : เช่น การนำตัวอย่างจากแผลริมแข็งไปส่องด้วยกล้องจุลทรรศน์ชนิด Dark-field (มักใช้ในระยะที่ 1)

การรักษาโรคซิฟิลิส

ข่าวดีคือ ซิฟิลิสสามารถรักษาให้หายขาดได้ โดยใช้ยาปฏิชีวนะกลุ่มเพนิซิลลิน (Penicillin) ซึ่งถือเป็นยามาตรฐานในการรักษา

• ▶︎ ซิฟิลิสระยะที่ 1 และ 2 : รักษาด้วยยาเพนิซิลลิน จี เบนซาธิน (Benzathine Penicillin G) ฉีดเข้ากล้ามเนื้อเพียง 1 ครั้ง
• ▶︎ ซิฟิลิสระยะแฝง : จำนวนครั้งของการฉีดยาจะขึ้นอยู่กับระยะเวลาการติดเชื้อ และดุลยพินิจของแพทย์
• ▶︎ ซิฟิลิสระยะที่ 3 และซิฟิลิสระบบประสาท : ต้องใช้ยาเพนิซิลลินในรูปแบบที่รุนแรงและฉีดเข้าหลอดเลือดดำหลายครั้ง หรือเป็นระยะเวลานานขึ้น
• ▶︎ การรักษาอื่นๆ : สำหรับผู้ที่แพ้เพนิซิลลิน แพทย์อาจพิจารณาใช้ยาปฏิชีวนะชนิดอื่น เช่น ด็อกซีไซคลิน (Doxycycline) หรือ เตตราไซคลิน (Tetracycline)

สิ่งสำคัญหลังการรักษา : ผู้ป่วยควรกลับมาตรวจเลือดซ้ำตามนัดของแพทย์ เพื่อติดตามผลการรักษาและให้แน่ใจว่าเชื้อถูกกำจัดหมดแล้ว

การป้องกันโรคซิฟิลิส

การป้องกันซิฟิลิสทำได้เช่นเดียวกับการป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ

1. มีเพศสัมพันธ์ที่ปลอดภัย : ใช้ถุงยางอนามัยอย่างถูกวิธีและสม่ำเสมอทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์ (ทั้งทางช่องคลอด ทวารหนัก และช่องปาก)

2. ตรวจคัดกรองโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์เป็นประจำ : โดยเฉพาะผู้ที่มีพฤติกรรมเสี่ยง หรือมีคู่นอนหลายคน

3. หลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธ์ขณะมีแผลหรืออาการ : หากสงสัยว่าตนเองหรือคู่นอนมีแผล ผื่น หรืออาการผิดปกติบริเวณอวัยวะเพศหรือรอบทวารหนัก ควรหลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธ์และรีบไปพบแพทย์

4. สื่อสารกับคู่นอน : พูดคุยและเปิดเผยประวัติสุขภาพทางเพศกับคู่นอนอย่างซื่อสัตย์ เพื่อป้องกันการแพร่เชื้อ

5. รักษาคู่นอนไปพร้อมกัน : หากตรวจพบว่าเป็นซิฟิลิส ควรแจ้งให้คู่นอนของคุณเข้ารับการตรวจและรักษาไปพร้อมกัน เพื่อป้องกันการติดเชื้อซ้ำและการแพร่ระบาด